Copyright 2024 Kancelaria Radcy Prawnego Radosław Tyburski
regulamin | polityka prywatności
Design and creating by:
Menu
Wstęp:
Trybunał w Strasburgu
Jakie są podstawowe zasady wniesienia skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka („ETPC”)? Rok rocznie do ETPC wpływa ponad 30 000 skarg z całej Europy. Niestety, większość z nich jest odrzucana jako niedopuszczalna. Przyczyny niedopuszczalności skargi do ETPC są różne – od braków formalnych do tzw. „oczywistej bezzasadności skargi”.
Proces rozpoznania skargi popularnie określanej jako skarga do Strasburga jest często długi i wymaga od skarżących cierpliwości. Orzecznictwo ETPC opiera się na systemie precedensowym i przed złożeniem skargi należy zapoznać się ze standardami orzecznictwa Trybunału. Dlatego warto skonsultować treść skargi z prawnikiem specjalizującym się w procedurze przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka lub zdecydować się na reprezentację przed ETPC.
Na co może być Skarga do Strasburga?
Trybuna w Strasburgu orzeka o prawach i wolnościach określonych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Wolności. W ramach tego aktu prawnego oraz protokołów do Konwencji przewidziano podstawowe prawa i wolności obywatelskie na które może się powołać każdy znajdujący się pod jurysdykcją Państw zrzeszonych w ramach Rady Europy. Skarga do Strasburga musi być złożona przeciwko Państwu stronie konwencji, które w ocenie skarżącego dopuściło się naruszenia jego praw. Konwencja o ochronie Praw Człowieka jest stosunkowo krótkim dokumentem.
Podstawowe prawa przewidziane w Konwencji to:
Zakazy ustanowione przez konwencję dotyczą:
Termin na wniesienie skargi do ETPC
Zgodnie z Protokołem 15 zmieniającym Konwencję od 1 lutego 2022 r. termin na złożenie skargi do ETPC został skrócony z sześciu miesięcy do czterech „od daty podjęcia ostatecznej decyzji”
(art. 4 Protokołu).
Zgodnie z przepisami przejściowymi, nowego terminu nie stosuje się do skarg, w których „ostateczna decyzja w rozumieniu art. 35 ust. 1 konwencji” zapadła przed jego wejściem w życie (art. 8 ust. 3 Protokołu).
To sformułowanie „od daty podjęcia ostatecznej decyzji” może sugerować, że należy liczyć termin od chwili ogłoszenia wyroku. W sprawach polskich termin ten liczy się jednak od doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem.
Trybunał stoi na stanowisku, że cele systemu konwencyjnego najlepiej realizuje interpretacja, zgodnie z którą termin na złożenie skargi należy liczyć od momentu otrzymania przez skarżącego możliwie pełnego uzasadnienia wyroku wydanego w jego sprawie (Worm v. Austria, § 33).
Zasadę, zgodnie z którą w polskich sprawach za datę ostatecznej decyzji należy uważać datę doręczenia wyroku potwierdzono np. w wyroku ws. Braun v. Polska (sprawa nr 30162/10, § 29- 32).
Doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem nie zawsze będzie jedynym punktem, od którego należy liczyć bieg terminu. Po szczegóły zapraszam do kontaktu bądź polecam lekturę podręczników Rady Europy dotyczących kryteriów dopuszczalności skargi.
Warunki formalne skargi
Warunki formalne skargi ustanawia art. 47 Regulaminu Trybunału.
Skarga musi być wniesiona na formularzu skargi dostępnym na stronie ETPC. W formularzu należy podać wszystkie wymagane dane tj.:
Pamiętaj, że informacje zawarte w formularzu skargi powinny pozwolić ETPC na ustalenie treści i zakresu skargi bez odwoływania się do żadnych innych dokumentów. Jeżeli nie wystarczy Ci miejsca w formularzu na opis stanu faktycznego i zarzutów, masz prawo załączyć dodatkowy dokument nieprzekraczający 20 stron A4.
Do skargi należy załączyć (ponumerowane):
Uwaga! warunków formalnych nie należy ich mylić z kryteriami dopuszczalności skargi
Kryteria dopuszczalności skargi
Spełnienie wymogów formalnych to jedno, ale skarga do strasburga oceniana jest także pod kątem tzw. kryteriów dopuszczalności skargi. W przypadku uznania przez ETPC na początkowym etapie rozpoznawania sprawy przez ETPC, że skarga nie spełnia tych kryteriów, skarżący otrzyma jedynie krótki list z informacją, że skarga została uznana za
niedopuszczalną.
Jakie są kryteria dopuszczalności skargi do ETPC?
Po pierwsze skargę może złożyć jedynie osoba, której prawa zagwarantowane przez konwencję zostały naruszone. Skarga nie może być złożona w czyimś imieniu albo na rzecz jakiejś pokrzywdzonej osoby (chyba że osoba składająca skargę występuje jako pełnomocnik skarżącego). Poza tym skarga do ETPC nie może być też anonimowa.
Przed poskarżeniem się do ETPC należy wyczerpać tzw. drogę krajową. To oznacza, że nie możemy skarżyć się do międzynarodowego sądu, jeżeli nie daliśmy szans lokalnym organom na rozwiązanie problemu.
Wyczerpanie drogi krajowej może mieć różne formy. W przypadku przewlekłości postępowania należy złożyć skargę na przewlekłość w Polsce. Przedłużający się areszt wymaga albo złożenia zażalenia na postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu aresztu, albo wniosku o zwolnienie. ETPC może wymagać także wytoczenia powództwa cywilnego o zadośćuczynienie – jak np. w przypadku skargi na naruszenie godności lub prawa do prywatności osoby. ETPC może wymagać także złożenia skargi kasacyjnej (jeżeli ta przysługuje) lub skargi do Trybunału Konstytucyjnego (jeżeli może doprowadzić do wznowienia postępowania). Środki, które powinny być wykorzystane przez skarżącego należy oceniać zawsze na gruncie konkretnej sprawy.
W tym kontekście istotne jest nie tylko złożenie odpowiedniego środka, ale także podniesienie stosownego zarzutu. Przykładowo, jeżeli doszło do skazania za zniesławienie, skarżący musi wykazać, że w toku postępowania powoływał się na prawo do wolności słowa, przed złożeniem skargi do ETPC.
Przykładowy opis w części F formularza skargi (wyczerpanie drogi krajowej):
Artykuł 5 skarga dotycząca aresztowania przez policję
Wniosek o uchylenie aresztu został oddalony przez Sąd Rejonowy w dniu 5.12.2013 r.;
Zażalenie oddalone przez Sąd w dniu 10.01.2014 r.
Artykuł 6 skarga dotycząca sporu sąsiedzkiego
Sąd Okręgowy oddalił pozew w dniu 30.04.2015 r.
Sąd Apelacyjny oddalił apelację w dniu 25.10.2015 r. Od wyroku nie przysługuje skarga kasacyjna.
– wniesienie skargi po upływie 4-miesięcznego terminu (zob. “termin na wniesienie skargi”)
– skarga dotyczy tego samego co już wcześniej było przedmiotem skargi (substantially the same)
– skarga jest anonimowa
– nadużycie prawa do skargi (abuse of the right of application)
Niedopuszczalność może być także związana z tym, że ETPC nie jest umocowany do rozpoznania skargi. W tym zakresie wyróżnia się następujące przyczyny niedopuszczalności:
– ratione personae – zarzut naruszenia Konwencji musi dotyczyć działania lub zaniechania Państwa strony Konwencji
– ratione loci – naruszenie musi mieć miejsce na terytorium Państwa strony lub na terenie kontrolowanym przez to Państwo
– ratione temporis – do naruszenia musiało dojść w czasie, w którym Państwo było związane postanowieniami Konwencji
– ratione materiae – zdarzenie musi dotyczyć prawa chronionego przez Konwencję
Niedopuszczalność z uwagi na treść skargi
Na etapie wstępnym, oprócz kwestii dotyczących wymogów formalnych skargi oraz właściwości i jurysdykcji ETPC, skarga może być odrzucona z powodów merytorycznych. Dzieje się to najczęściej w sytuacji, w której w sposób oczywisty nie doszło do naruszenia Konwencji bądź, gdy skarżący nie potrafił dostatecznie uargumentować lub udokumentować swoich zarzutów.
Oczywista niedopuszczalność wiąże się z oceną merytoryczną treści skargi, w wyniku której ETPC dochodzi do przekonania, że sprawa nie budzi wątpliwości z punktu widzenia praw i zakazów ustanowionych przez konwencję. Często skarżący traktują ETPC jako tzw. “sąd czwartej instancji” (fourth instance) tj. jako kolejną instancję odwoławczą. ETPC nie jest umocowany do oceny sprawiedliwości wyroku sądu krajowego pod warunkiem, że nie narusza on zasad ustanowionych w Konwencji. Jeżeli wyrok sądu krajowego nie jest oczywiście bezzasadny, to nawet w przypadku gdy może budzić wątpliwości strony, nie będzie podważany przez ETPC.
Inną przyczyną w tym zakresie są skargi, które nie zostały w sposób odpowiedni udokumentowany. Skarżący ma obowiązek przedstawiać dowody lub chociaż uprawdopodobnić swoje twierdzenia co do naruszeń. W przypadku braku jakichkolwiek dowodów dołączonych do skargi, ETPC nie będzie przeprowadzał samodzielnie postępowania dowodowego tylko odrzuci skargę jako nieudokumentowaną (unsubstantiated).
W przypadku gdy nasze dokumenty wykazują, że pomimo naruszenia prawa konwencyjnego otrzymaliśmy stosowne odszkodowanie, to ETPC może uznać, że nasza krzywda została naprawiona. W takim stanie rzeczy nie przysługuje nam prawo do poskarżenia się do ETPC.
Ta przesłanka, stosowana niezwykle rzadko, odnosi się do sytuacji, w której pomimo naruszenia, rozmiary szkody wyrządzonej skarżącemu są na tyle małe, że ETPC decyduje o odrzuceniu skargi. Kryterium to zostało zastosowane np. w sprawie Syłka v. Polska, nr sprawy 19219/07, decyzja z dnia 3 czerwca 2014 r.
Dodatkowe porady
Formularz jest dość niewdzięcznym dokumentem do edycji i należy się uzbroić w cierpliwość. Edytuje się go za pomocą programu Adobe Reader.
Skarga jest wolna od opłat. Po złożeniu skargi i po etapie
zakomunikowania jej rządowi, skarżący może starać się o środki na opłacenie reprezentacji prawnika.
Na etapie składania skargi można wnosić o jej anonimizację, w szczególności w przypadku, gdy skarga dotyczy wrażliwych tematów i ujawnienie danych skarżącego stanowiłoby naruszenie jego prawa do prywatności.
Wszelkie pisma do ETPC (poza formularzem skargi) powinny być składane w formacie A4 z 3,5 cm marginesem. Tekst powinien być pisany czcionką 12 (przypisy czcionka 10) z 1,5 interlinią i podzielony na ponumerowane akapity.
Jeżeli nasza skarga zostanie zwrócona z powodu braku spełnienia warunków formalnych, to możemy wnieść skargę ponownie. Bieg terminu na złożenie skargi do ETPC nie ulega zawieszeniu bądź przerwaniu.
ETPC przyznaje skarżącym odszkodowanie w postaci zwrotu kosztów i zadośćuczynienie za krzywdę, którą ponieśli w związku z naruszeniem. Stronie należy się też zwrot kosztów reprezentacji (w przypadku wygranej)
Najczęstsze błędy przy składaniu skargi:
Copyright 2024 Kancelaria Radcy Prawnego Radosław Tyburski
regulamin | polityka prywatności
Design and creating by: